Angel Investor vs. Venture Capitalist ใครคือคนที่ใช่สำหรับ Startup

เงินทุนในการเริ่มต้นทำธุรกิจ เป็นสิ่งสำคัญอันดับต้นๆ ที่ผู้ประกอบการจะต้องให้ความสำคัญอย่างมาก โดยส่วนใหญ่ของการเริ่มต้นก็จะใช้เงินทุนของตนเองและครอบครัวหรือผู้ใกล้ชิด (Bootstrap) ธุรกิจ Startup ก็เช่นกันที่มีจุดเริ่มต้นของการลงทุนเป็นเช่นนี้ การทำธุรกิจ Startup เกือบทั้งหมดนั้น จะไม่มีสินทรัพย์ที่มีตัวตน (Tangible Asset) เช่น อาคาร ที่ดิน เครื่องจักร ฯลฯ แต่สินทรัพย์ของ Startup ในช่วงเริ่มต้นจะเป็นแค่ Idea ที่รอการทดสอบเพื่อพัฒนาเป็นรูปแบบผลิตภัณฑ์ต่อไป

ดังนั้นเงินทุนของธุรกิจ Startup จึงไม่ใช่สินเชื่อในระบบสถาบันการเงิน ในธุรกิจ Startup เงินทุนจะมาจากผู้ลงทุน 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ Angel Investor และ Venture Capitalist หรือ VC

Angel Investor หรือเรียกสั้นๆ ว่า Angels เป็นผู้ลงทุนหรือกลุ่มบุคคลที่ใช้เงินตัวเองมาร่วมลงทุนกับบริษัท Startup ถูกจัดเป็นบุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่รวยมาก หรือที่เรามักจะเห็นตัวย่อว่า HNIs (High Net-worth Individuals) ซึ่งอาจเป็นเจ้าของธุรกิจที่ประสบความสำเร็จ มีประสบการณ์ทางธุรกิจมามากและยาวนาน อาจจะยังคงทำธุรกิจอยู่หรือเกษียณตัวเองไปแล้ว หรือเป็นผู้ที่เคยทำธุรกิจ Startup มาก่อน Angels ถือเป็นผู้ที่มีบทบาทสูงมากในช่วงเริ่มต้นธุรกิจ สามารถช่วยเหลือให้คำแนะนำแก่ Startup ทั้งเรื่องของการลงทุน ความรู้ทางธุรกิจหรือแม้แต่เครือข่ายธุรกิจที่ตนเองมี Angels มักจะลงทุนกับ Startup ในช่วง Seed และ Early Stage ซึ่งเป็นช่วงที่กำลังทดสอบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ (Prototype) โดยที่ยังไม่มีรายได้กลับเข้ามา Angels จึงเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงที่สูงมาก เพราะถ้ากิจการไม่สามารถดำเนินต่อไปได้ Angels จะไม่ได้รับอะไรคืนกลับมาเลย วงเงินในการลงทุนของ Angels จะอยู่ในช่วงระหว่าง 250,000 ถึง 2 ล้านเหรียญสหรัฐฯ วงเงินนี้จะแตกต่างกันไปตามภูมิภาคของโลก สำหรับในประทศไทยจะอยู่ในช่วง 100,000 ถึง 1 ล้านเหรียญสหรัฐฯ โดยจะแลกกับหุ้นจำนวนหนึ่ง ซึ่งจะให้ผลตอบแทนเป็นตัวเงินในอนาคต หาก Startup ประสบความสำเร็จ ทั้งนี้ อาจได้รับเป็นเงินปันผลจากการทาธุรกิจและมีผลกำไร หรือการได้รับผลตอบแทนจากการที่บริษัทถูกขายให้กับบริษัทที่ใหญ่กว่า และบริษัทใหญ่ๆ นั้น ซื้อหุ้นจากผู้ถือหุ้นเดิมทุกคน หรือการได้รับผลตอบแทนจากมูลค่าหุ้นที่สูงขึ้นมากจากการนำบริษัทเข้าจดทะเบียนในตลาดหุ้น

Venture Capitalist หรือ VC เป็นกองทุนที่รวบรวมเงินลงทุนมาจากผู้ลงทุนอื่นๆ ที่สนใจร่วมทุน โดยทั่วไป VC จะมีระยะเวลาลงทุนประมาณ 3-5 ปี และจะมีการลงเงินเป็นรอบๆ ตาม Stage ของธุรกิจ VC จะเริ่มเข้ามามีบทบาทในช่วงที่ธุรกิจมีความต้องการด้านเงินทุนที่สูง ถ้าพูดตามศัพท์ Startup ก็คือ VC จะเข้ามาลงทุนตั้งแต่ระดับ Series A (Growth / Survival Stage) ขึ้นไป ระยะนี้เป็นระยะที่ธุรกิจเริ่มมีรายได้เข้ามาแล้ว เป็นช่วงที่มีการปรับปรุงผลิตภัณฑ์เพื่อต้องการขยายกิจการหรือขยายฐานลูกค้าให้กว้างขึ้น หรือเข้าสู่ตลาดใหม่ๆ วงเงินที่ใช้ในการสนับสนุนธุรกิจในระยะ Series A จะอยู่ที่ 2-15 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ซึ่งเป็นวงเงินที่สูงกว่าที่ Angels จะลงทุนได้ โดยแลกกับหุ้นร่วมกับการขอเข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินงาน เช่น อาจขอที่นั่งในบอร์ด การมีส่วนร่วมในการบริหารกิจการ เป็นต้น เมื่อธุรกิจเติบโตและต้องขยายกิจการต่อเนื่องก็จะมีการขอเงินทุนในรอบ Series B (Expansion/Rapid Growth Stage) และ C (Maturity Stage) ต่อไป ซึ่ง VC ก็จะได้สัดส่วนของหุ้นจากผู้ประกอบการมากขึ้น

เมื่อ VC สนใจร่วมลงทุนกับธุรกิจใดๆ จะทำการยื่นข้อเสนอเบื้องต้นหรือ Term Sheet ซึ่งจะมีการเจรจาต่อรองกับผู้ประกอบการตามเงื่อนไขใน Term Sheets รวมทั้งจะมีการทำ Due Diligence และวิเคราะห์ผลจากการทำ Due Diligence เพื่อปรับปรุงเงื่อนไขต่างๆ ก่อนจะออกเอกสารการเข้าร่วมทุนกับผู้ประกอบการอย่างเป็นทางการต่อไป

นอกจากการให้เงินลงทุนแล้ว VC ยังให้คำปรึกษาทางด้านการเงิน รวมถึงการให้คำปรึกษาในการบริหารกิจการ เพื่อให้สามารถเติบโตได้อย่างรวดเร็ว และอย่างที่ทราบกันว่า ธุรกิจเริ่มต้นนั้นมีความเสี่ยงสูง VC เมื่อเข้ามาลงทุนในธุรกิจเริ่มต้นก็มีความเสี่ยงสูงเช่นเดียวกัน ถึงแม้จะมีทีมงานวิเคราะห์ที่สนับสนุนข้อมูลการลงทุนเป็นอย่างดี ดังนั้น การลงทุนของ VC จึงต้องการผลตอบแทนที่สูง เพื่อให้สามารถชดเชยกับการขาดทุนจากกิจการอื่นๆ ที่ล้มเหลว เมื่อธุรกิจเริ่มต้นเติบโตและขยายตัวตามที่คาดหวัง VC ก็จะหาจังหวะที่เหมาะสมที่จะถอนตัว (Exit) เพื่อทำกำไรจากเงินลงทุน โดยวิธีการต่างๆ ที่ VC อาจเลือกเป็นทางออก ได้แก่ การขายหุ้นให้แก่กิจการขนาดใหญ่ที่มีความสนใจซื้อ การนำบริษัทเข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ หรือ การควบรวมกับกิจการอื่นและมีการแลกหุ้นกัน VC จะได้รับผลตอบแทนจากหุ้นนั้น แต่จะไม่ได้ในทันที เป็นต้น

ดังนั้น ทั้ง Angels และ VC ต่างก็มีความสำคัญต่อ Startup ทั้งนั้น แต่การที่นักลงทุนทั้ง 2 ประเภทจะลงทุนกับ Startup นอกจากการลงทุนตาม Stage การเติบโตของ Startup แล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกที่ต้องนำมาพิจารณาตัดสินใจร่วมลงทุนด้วย อาทิรูปแบบการทำธุรกิจ หรือแม้แต่ตัวผู้ประกอบการและทีมงาน เป็นต้น